Dzień 9 grudnia 2024 r. – Dzień Wydziału Hodowli, Bioinżynierii i Ochrony Zwierząt – poświęcony był pamięci Pani Profesor Ewie Potemkowskiej. Jej sylwetkę przybliżył Pan prof. dr hab. Jan Niemiec.

Prof. dr hab. Ewa Anna Potemkowska z domu Bujalska urodziła się 6 marca 1911 r. w Czerniczkach na Ukrainie, w 1928 r. ukończyła gimnazjum humanistyczne im. W. Arciszewskiej w Lublinie. W 1934 r. ukończyła studia na Wydziale Rolniczym SGGW w Warszawie. Była wybitną studentką, interesowała się fizjologią zwierząt, a w szczególności fizjologią drobiu. Te zainteresowania rozbudzili w niej profesorowie: Michał Laskowski i Jan Sosnowski. Pracę dyplomową pt. „Rezerwa alkaliczna osocza kur w okresie nieśności” wykonała pod kierunkiem prof. J. Sosnowskiego. Po uzyskaniu dyplomu inżyniera rolnika odbyła roczną praktykę w Centralnym Związku Spółdzielni Mleczarsko-Jajczarskiej, w fermie drobiu Roszewy i w Inspektoracie Hodowli Drobiu Warszawskiej Izby Rolniczej.

W latach 1935-1938 pracowała w Publicznej Szkole Hodowli Drobiu w Julinie k/Radzymina jako nauczycielka przedmiotu hodowla drobiu, szkoląc przyszłe instruktorki i kierowniczki fermy zarodowej. W 1938 r. przeniosła się do Warszawy i pracowała w Polskim Towarzystwie Zootechnicznym (PTZ) jako sekretarz Komisji ds. Selekcji Kur Użytkowych, nadzorując fermy drobiarskie, które były uznane za zarodowe przez Izby Rolnicze. W PTZ pracowała do 1941 r., do czasu przekształcenia Towarzystwa w Związek Hodowców z siedzibą w Krakowie.

W latach 1941-1945 była zatrudniona na stanowisku inspektora hodowli drobiu w Warszawskiej Izbie Rolniczej. Natomiast w okresie okupacji organizowała zakłady wylęgu drobiu oraz zaplecze hodowlane. W 1945 r. rozpoczęła pracę w Ministerstwie Rolnictwa jako referent, a następnie naczelnik Wydziału. Przez 8 lat organizowała program hodowli drobiu w Polsce, wprowadziła nowe metody oceny hodowlanej drobiu i opracowała zasady organizacji wielkotowarowej produkcji.

Pracę w SGGW rozpoczęła w 1953 r.  na stanowisku adiunkta w Katedrze Szczegółowej Hodowli Zwierząt, której kierownikiem był Prof. M. Czaja. W roku akademickim 1954/55 została kierownikiem utworzonego Zakładu Hodowli Drobiu, którym kierowała przez 25 lat aż do przejścia na emeryturę. W 1955 r. została mianowana przez Ministra Szkolnictwa Wyższego zastępcą profesora. W 1960 r. uzyskała stopień naukowy doktora nauk rolniczych na podstawie rozprawy pt. ”Czynniki dziedziczne warunkujące występowanie melaniny w skokach kur mieszańców RIR i białych Leghornów”. W 1962 r. habilitowała się, a tematem jej pracy była rozprawa nt. „Genotyp upierzenia a tempo wzrostu kurcząt”.  W 1963 r. została powołana na stanowisko docenta, w 1969 r. otrzymała tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1976 r.  –  profesora zwyczajnego.

Działalność naukowa

Zainteresowania badawcze Pani Profesor Potemkowskiej dotyczyły przede wszystkim użytkowania mięsnego, nieśnego i reprodukcyjnego kur. W fermie w Grudowie otworzono pierwsze doświadczalne kurniki SGGW, w których rozpoczęła prace nad wytworzeniem własnych stad kur nieśnych i mięsnych. Pracę hodowlaną w kierunku produkcji nieśnej prowadziła na stadzie kur Rhode Island Red. Stado to od 1955 r. było prowadzone jako stado zamknięte w kierunku zachowania typu kury ogólnoużytkowej, dostosowanej do potrzeb gospodarstw drobnotowarowych. W 1961 r. Profesor Potemkowska rozpoczęła pracę nad wytworzeniem nowego rodu kur w typie mięsnym krzyżując w tym celu kury będące mieszańcami RIR (koguty) i Leghorn (kury) dwukrotnie z kogutami Dominant White Cornish.

Uzyskane trzyrasowe mieszańce kojarzono ze sobą przez kilka pokoleń, prowadząc selekcję w kierunku szybkiego wzrostu i dobrego umięśnienia. Kury VI i VII generacji ponownie przekrzyżowano z kogutami Dominant White Cornish. Od 1973 r. stado stanowiło zamkniętą populację o nazwie Biała Brwinowska. Wykorzystane do kojarzeń koguty DWC profesor Potemkowska sprowadzała z Kanady i USA.

Profesor Ewa Potemkowska opublikowała 117 oryginalnych prac twórczych i opracowań o charakterze popularno-naukowym. Była promotorem 6 prac doktorskich, recenzentem 6 rozpraw habilitacyjnych. Była także recenzentem dorobku 8 osób ubiegających się o tytuł profesora. Pod jej kierunkiem wykonano 50 prac magisterskich. Profesor Potemkowska była redaktorem naukowym skryptów i podręczników z zakresu hodowli i chowu drobiu: „Przewodnik do ćwiczeń z hodowli drobiu”, „Drobiarstwo”, „Technologia przemysłowej produkcji drobiarskiej”. Była redaktorem naukowym przekładu podręcznika „Genetyka zwierząt”. Przetłumaczyła z języka angielskiego podręcznik akademicki F.B. Hutt’a „Genetyka drobiu”.

Działalność organizacyjna w SGGW

W latach 1957-1960 pełniła funkcję prodziekana, a w latach 1972-1981 dziekana Wydziału Zootechnicznego. W latach 1968-1970 była kierownikiem Katedry Szczegółowej Hodowli Zwierząt, a następnie po przekształceniu Katedry w Instytut Hodowli Zwierząt i Technologii Produkcji Zwierzęcej – przez pięć lat jego dyrektorem. Od 1978 r. do przejścia na emeryturę w 1982 r. kierowała Instytutem Produkcji Drobiarskiej.

Prof. E. Potemkowska czynnie działała w KNZ PAN Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego i w 1980 r. nadano jej godność członka honorowego. Była długoletnim członkiem Rad naukowych IGiHZ w Jastrzębcu i Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Drobiarstwa w Poznaniu. Przewodniczyła Komisji ds. Hodowli Drobiu w Radzie Naukowej Ministerstwa Rolnictwa. Była członkiem Związku Zrzeszeń Hodowców i Producentów Drobiu, doradcą zrzeszenia „Poldrob” i Państwowego Wydawnictwa Rolniczego i Leśnego (PWRiL). W latach 1968-1975 była vice prezesem, a następnie sekretarzem WPSA (World’s Poultry Science Association), a w latach 1976-1980 prezesem polskiego oddziału WPSA. W latach 1972-1980 była vice prezesem zarządu Europejskiej Federacji Oddziałów WPSA.

Była przewodniczącą Rady Nadzorczej Spółdzielni „Oświata” oraz radną w dzielnicy Warszawa – Mokotów.

Odznaczenia

Za swą działalność profesor Potemkowska otrzymała: tytuł honorowy „zasłużony nauczyciel PRL”, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Komisji Edukacji Narodowej, złotą odznakę „Zasłużony dla SGGW”, odznakę „Zasłużony dla Rolnictwa”, odznakę „Za zasługi dla Warszawy”.

Pani Profesor Ewa Potemkowska zmarła 14.11.1987 r. i została pochowana w Warszawie na Cmentarzu Powązkowskim.